Obowiązujący w latach 2015 - 2017 system awansu zawodowego korzystnie wpływał na proces nauczania i rozwój zawodowy nauczycieli, co w konsekwencji przekładało się na jakość ich pracy - twierdzi Najwyższa Izba Kontroli. NIK pozytywnie oceniła ich zaangażowanie w trakcie stażu poprzedzającego awans na stopień nauczyciela mianowanego i dyplomowanego. Jak wynika z badań, po takim awansie część aktywności zawodowej nauczycieli spada. Kontrola NIK wykazała też, że niektóre postępowania egzaminacyjne i kwalifikacyjne na stopień nauczyciela mianowanego i dyplomowanego nie były w pełni rzetelne.
Wśród nauczycieli istnieje grupa bez tych stopni. Do tej grupy należą m.in. nauczyciele zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy, zatrudnieni na zastępstwo, nie posiadający kwalifikacji pedagogicznych oraz nauczyciele asystenci, którzy wspomagają pracę innych nauczycieli w pracy indywidualnej z uczniem. Dotyczy to grupy dzieci, które z różnych powodów (np. niepełnosprawności) wymagają dodatkowej opieki pedagogicznej.
Stażysta to nauczyciel stojący u progu kariery zawodowej. Sam proponuje plan swojego rozwoju zawodowego, który zatwierdza dyrektor placówki. Pracę stażysty obserwuje opiekun - nauczyciel z wieloletnim stażem. Po roku składa dyrektorowi sprawozdanie ze swojej działalności. Po uzyskaniu pozytywnej oceny za okres stażu może ubiegać się o stopień nauczyciela kontraktowego.
Taki kandydat też ma swojego opiekuna. Jego staż wynosi 2 lata i 9 miesięcy. W tym czasie musi wykazać się umiejętnością prowadzenia lekcji, zajęć pozalekcyjnych, uczestniczeniem w akcjach obejmujących klasę lub szkołę. O awansie na stopień nauczyciela kontraktowego decyduje komisja powołana przez dyrektor szkoły. Kolejnym etapem rozwoju jest ubieganie się o tytuł nauczyciela mianowanego. W tym wypadku o promocji decyduje organ prowadzący szkołę.
Kandydat musi zdać stosowny egzamin przed komisją egzaminacyjną. Kolejnym stopniem do zdobycia jest nauczyciel dyplomowany. O awansie decyduje rozmowa przed komisją kwalifikacyjną, a tytuł nadaje organ nadzoru pedagogicznego. W sprzyjających okolicznościach stażysta może stać się nauczycielem dyplomowanym po 10 latach pracy. Od 1 września 2018 r. ścieżka awansu wydłuży się do 15 lat.
Awans wiąże się ze wzrostem wynagrodzenia. Średnie (brutto) wynosiło w 2017 r. dla nauczyciela:` stażysty - nieco ponad 2 tys. 750 zł, kontraktowego 3 tys. 055 zł; mianowanego 3 tys. 960 zł, dyplomowanego - 5 tys. 065 zł.
W Europie funkcjonują dwa systemy związane z zatrudnianiem i awansami nauczycieli. Pierwszy, wielopoziomowy powiązany jest z kompetencjami i/lub obowiązkami. W tym systemie stopnie kariery powiązane są ze złożonością wykonywanych zadań i odpowiedzialnością za nie. W tym systemie awans może, ale nie musi, być powiązany ze skalą wynagrodzeń. Drugi, określany jako „płaski” pozwala nauczycielowi na poszerzanie doświadczenia, podjęcie dodatkowych zadań lub obowiązków. Skala wynagrodzeń może być użyta, ale zwykle odnosi się do lat spędzonych w służbie i ewentualnie wydajności. Polski system zbliżony jest do tego pierwszego czyli wielopoziomowego.
Przeprowadzona przez NIK kontrola miała wykazać jaki jest związek między awansem zawodowym a podniesieniem jakości pracy nauczycieli i wynikami pracy oraz potrzebami szkoły, motywacją do dalszego rozwoju po uzyskaniu tytułu nauczyciela dyplomowanego.
NIK skontrolowała Ministerstwa Edukacji Narodowej i Rolnictwa, centrum Edukacji Artystycznej, 5 Kuratoriów Oświaty, 10 jednostek samorządu terytorialnego i 24 szkoły publiczne. Okres objęty kontrolą to lata szkolne 2015/2016 - 2017/2018.
Najważniejsze ustalenia kontroli
W kontrolowanym okresie nauczyciele mianowani i dyplomowani stanowili ok. 3/4 ogółu zatrudnionych. Liczba ta pokazuje, że zdecydowana większość nauczycieli wykazała się skutecznym podwyższaniem kompetencji zawodowych i jakości pracy własnej i szkoły. We skazanym okresie zaobserwowano też wzrost liczby nauczycieli kontraktowych i stażystów. Nastąpił niewielki spadek liczby nauczycieli mianowanych.
Dyrektorzy kontrolowanych szkół uważali, że system awansu zawodowego nauczycieli korzystnie wpływa na jakość procesu dydaktycznego i rozwój zawodowy nauczycieli. Za główny czynnik tego wpływu uznawali - wywołaną procesem awansu zawodowego - aktywność nauczycieli w doskonaleniu zawodowym, która przekłada się na podnoszenie jakości ich pracy.
Działania służące podnoszeniu kompetencji zawodowych i jakości pracy szkoły podejmowane przez nauczycieli w czasie stażu poprzedzającego awans na stopnie nauczyciela mianowanego i dyplomowanego były kontynuowane również w pierwszych dwóch latach szkolnych po ich uzyskaniu, chociaż poziom aktywności nauczycieli w poszczególnych analizowanych działaniach zmieniał się.
Czytaj też: Kamery w szkołach? Nauczyciele są za
Kontrola wykazała, że w czasie stażu na stopień nauczyciela mianowanego kandydaci korzystali z różnych form dokształcania i doskonalenia zawodowego, uczestniczyli w otwartych zajęciach prowadzonych przez innych nauczycieli, prowadzili dodatkowe zajęcia dla uczniów, działali na rzecz środowiska lokalnego, realizowali działania podjęte w odpowiedzi na współczesne problemy społeczne i cywilizacyjne oraz stosowali technologie informacyjno - komunikacyjne (TIK) na 34 proc. prowadzonych zajęć lekcyjnych. W drugim roku szkolnym po uzyskaniu stopnia nauczyciela mianowanego ich aktywność zmalała w pierwszych pięciu analizowanych rodzajach działań o 5,7 proc. - 40,6 proc., natomiast wzrósł udział zajęć realizowanych z zastosowaniem TIK o 2,6 punktu procentowego.
nik-nauczyciele-zangazowanie-2.jpg
Podobnie rzecz się miała z aplikującymi do stopnia nauczyciela dyplomowanego. W drugim roku szkolnym po awansie ich aktywność zmalała w niektórych rodzajach działań o 6,3 proc. - 48,9 proc. (maksymalnie w dokształcaniu i doskonaleniu zawodowym). Pozostała natomiast niezmieniona w zakresie realizacji ogółem wymaganych działań na rzecz szkoły i środowiska, a wzrosła w zakresie innych działań służących podniesieniu jakości pracy szkoły (o 6,3 proc.) oraz w stosowaniu TIK na zajęciach lekcyjnych (o 0,8 punktu procentowego).
Kontrola NIK wykazała, że uzyskanie statusu nauczyciela kontraktowego, mianowanego i dyplomowanego było powszechne. Prawie wszyscy nauczyciele, którzy w kontrolowanym okresie przystępowali do egzaminów zdawali je i otrzymywali awans.
Zmiany w prawie
Minister Edukacji Narodowej przygotował, a Sejm przyjął nową ustawę o finansowaniu zadań oświatowych. Nowe prawo obowiązuje od 1 września 2018 r. Najważniejsze zmiany dotyczą trybu awansu zawodowego. Nastąpi odejście od dotychczasowej oceny dorobku zawodowego nauczycieli. Ocena ich pracy będzie obligatoryjna, sporządzana przez dyrektora po zakończeniu stażu. Co istotne, przystąpienie do postępowania awansowego na dany stopień uzależnione będzie od oceny co najmniej dobrej.
Podwyższona zostanie ranga postępowania na stopień nauczyciela kontraktowego. Dotychczasowe postępowanie kwalifikacyjne zostanie zastąpione postępowaniem egzaminacyjnym. Do składu powoływanej w szkole komisji będą powoływani przedstawiciele organu prowadzącego, organu sprawującego nadzór pedagogiczny i ekspert z listy prowadzonej przez Ministerstwo Edukacji. Jedna z najważniejszych zmian dotyczy wydłużenia ścieżki awansu zawodowego z 10 do 15 lat.
Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli zmiany prawne są uzasadnione w świetle zdiagnozowanych przez ministra problemów w funkcjonowaniu systemu awansu zawodowego. Uwzględniają one również wniosek Najwyższej Izby Kontroli, skierowany do Ministra Edukacji Narodowej w 2016 r. po kontroli ”Przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela”. Wówczas NIK wnioskowała m. in. o wprowadzenie zmian w ustawie Karta Nauczyciela poprzez wydłużenie okresu stażu na stopień nauczyciela kontraktowego.
W opinii NIK, ministerstwo powinno jednak rozważyć wprowadzenie mechanizmu wpływającego na zwiększenie aktywności nauczycieli po uzyskaniu awansu zawodowego.
PODOBAŁO SIĘ? PODZIEL SIĘ NA FACEBOOKU
KOMENTARZE (1)