Jak rozwiązać problem braku siły roboczej w Europie Środkowo-Wschodniej?

Jak szacuje Bank Światowy, w grupie tej znalazło się 221 307 Ukraińców, chociaż wartość ta może być w rzeczywistości znacznie wyższa. Ukraińcy przyczyniają się do dobrych wyników polskiej gospodarki i pomagają w rozwiązaniu problemów demograficznych i związanych z rynkiem pracy. Siły roboczej dostarczają również kraje należące do Wspólnoty Niepodległych Państw, takie jak Rosja, Białoruś czy Mołdawia.

Na poprawę sytuacji może też wpłynąć podwyższenie jakości pracy wykonywanej w regionie poprzez lepsze wykształcenie i szkolenia pracowników mające na celu poprawę wydajności. Pozyskanie pracowników zatrudnionych w sektorze publicznym może stanowić dobre rozwiązanie zwłaszcza na Węgrzech i w Słowacji.

Czytaj też: Pracownicy z Ukrainy coraz ważniejsi dla polskiego rynku pracy

Efekty może też przynieść podwyższenie poziomu aktywności zawodowej wśród osób pomiędzy 15. a 64. rokiem życia, a być może również wśród osób w wieku emerytalnym. W ciągu ostatnich 15 lat państwa z grupy CEE-6 z powodzeniem wdrażały strategie mające na celu zwiększenie w tych grupach wiekowych odsetka osób chętnych i gotowych do podjęcia pracy.

Zdaniem twórców raportu, skuteczne rozwiązanie problemu braku rąk do pracy może przynieść  automatyzacja pracy i skrócenie tygodniowego wymiaru czasu pracy. Automatyzacja pozwala zwiększyć wydajność w przeliczeniu na jednego pracownika poprzez zmniejszenie ogólnej liczby osób zatrudnionych. Napięta sytuacja na rynku pracy może sprzyjać inwestowaniu w automatyzację. Wprawdzie zagrożenie wynikające z automatyzacji pracy występuje nie tylko w regionie CEE-6, ale na całym świecie, jednak to właśnie w Europie Środkowo-Wschodniej sytuacja na rynku pracy jest napięta, a udział produkcji przemysłowej w PKB wysoki. Niewykluczone, że w przemyśle szybciej niż w sektorze usług automatyzacja pozwoli zaspokoić zapotrzebowanie na siłę roboczą. Pierwsze oznaki tego zjawiska można już zaobserwować w Niemczech, gdzie w niektórych fabrykach samochodów tydzień pracy został skrócony do 28 godzin. Region CEE-6 może równie dobrze pójść w ślady niemieckiego przemysłu motoryzacyjnego.

Z badań przeprowadzonych przez Colliers International wynika też, że problem może rozwiązać się sam, ponieważ zastój gospodarczy/recesja spowodują spadek zapotrzebowania na siłę roboczą. Zdaniem autorów raportu recesja w państwach należących do grupy CEE-6 nie jest wprawdzie nieunikniona, jednak inflacja już rośnie, a banki centralne zaczynają podnosić stopy procentowe.

– Naszym zdaniem scenariusze 1 i 2 będą prawdopodobnie stanowiły istotne czynniki w ujęciu krótkoterminowym. Rozwiązania 3 i 4 mają z natury charakter bardziej długoterminowy. Scenariusze 5 i 6 są mniej optymistyczne z perspektywy osób poszukujących zatrudnienia – twierdzi Mark Robinson.

Padł rekord na rynku pracy

Stopa bezrobocia w czerwcu 2018 r. wyniosła 5,9 proc. wobec 6,1 proc. w maju. To rekord na rynku pracy - tak niskiego bezrobocia w Polsce jeszcze nie było. Jak podał GUS, liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy wyniosła w czerwcu 967,9 tys. wobec 1 002 200 osób przed miesiącem. Jeśli chodzi o stopę bezrobocia w poszczególnych regionach, to waha się ona od 3,3 proc. w woj. wielkopolskim do 10 proc. w warmińsko-mazurskim. 

Bezrobocie spada też na Ukrainie. Przyczyny tego zjawiska są jednak zgoła inne niż w Polsce. Liczba bezrobotnych na Ukrainie w czerwcu 2018 r. zmniejszyła się do 303,9 tys. osób. To o 12,1 tys. mniej niż w maju tego roku. Poziom bezrobocia pozostał jednak ten sam – 1,2 proc. ludności w wieku produkcyjnym. W czerwcu na jedno stanowisko przypadały cztery osoby. Liczba wolnych miejsc pracy wyniosła 82,4 tys., czyli o 3,8 mniej niż w maju 2018 r.

Po wprowadzeniu 11 czerwca 2017 r. ruchu bezwizowego dla Ukraińców szacuje się, że 17 proc. wyjeżdżających z Ukrainy do krajów UE udało się tam w celu poszukiwania pracy. Najwięcej ukraińskich imigrantów zarobkowych przyjęła Polska, gdzie mieszka i pracuje około 700 tys. Ukraińców. Emigranci zarobkowi wysyłają na Ukrainę pieniądze na sumę blisko 9 proc. PKB Ukrainy.

Na Białorusi na koniec 2017 r. odnotowano 293,4 tys. zdolnych do pracy pozostających bez zatrudnienia, co stanowi 5,6 proc. siły roboczej w kraju. Rok wcześniej wskaźnik ten wynosił 5,8 proc.

Bezrobocie spada także w Rosji. Według Międzynarodowej Organizacji,  poziom bezrobocia w kraju w 2018 roku w porównaniu do 2017 spadnie – z 5,2 proc. (3,9 mln osób) do 5 proc. (3,8 mln osób) 

Czy to jeszcze rynek pracownika?

Choć niskie bezrobocie jest zjawiskiem pozytywnym, to w praktyce nastręcza wielu problemów. Przede wszystkim pracodawcom, którzy mają trudności ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników, którzy mogą przebierać w ofertach. 

Czytaj też: Duże zainteresowanie zwalnianymi z prudnickiego Artechu

– Na pewno w 2018 roku pracownicy mogą snuć z optymizmem odważne plany rozwojowe. Stabilna sytuacja ekonomiczna w naszym kraju daje im poczucie bezpieczeństwa, a liczne inwestycje zagraniczne otwierają atrakcyjne możliwości rozwoju kariery. W konsekwencji wciąż będzie utrzymywała się silna konkurencja o wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników, która sprawi, że poziom ich wynagrodzeń będzie jeszcze rósł. Jednak nic nie trwa wiecznie i z pewnością eldorado pracownika też się kiedyś skończy. W tym momencie ciężko wyznaczyć konkretny punkt w kalendarzu. I chciałabym podkreślić, że nie będzie to jeden moment dla całego rynku – podobnie jak to było w przypadku rynku pracownika. Ten narastał stopniowo, zaczynając od IT. Zatem i odwrócenie trendu, które kiedyś nastąpi, zacznie się od pewnych grup stanowisk, najpewniej od tych najłatwiej zastępowalnych przez automatyzację i robotyzację – mówi Artur Skiba, prezes Antal.

Zdaniem Cezarego Maciołka, wiceprezesa grupy Progres, sytuacja nie jest optymistyczna. - Pracodawcy mają się czego obawiać, bo rynek pracownika jeszcze bardziej się umocni. W wielu miastach i regionach zasoby się wyczerpały, pracowników można szukać jedynie u konkurencji albo myśleć o ściąganiu ich z bardziej odległych obszarów Polski czy zagranicy. Taka sytuacja może hamować nieco dynamikę rozwoju gospodarki - mówi Maciołek. 

Jacek Siwiński, prezes Velux Polska, firmy nagrodzonej tytułem „Pracodawca Roku”, mówi nie o rynku pracownika, ale rynku dobrego pracodawcy. – Bycie dobrym pracodawcą zwyczajnie opłaca się firmie – zwiększa efektywność rekrutacji, pomaga w znalezieniu fachowców na bardzo konkurencyjnym rynku pracy i ogranicza koszty związane z rotacją i procesami rekrutacyjnymi. Same podwyżki wynagrodzeń nie są wystarczające – mówi Siwiński.