- Dzień Wolności Podatkowej to symboliczna data, która pokazuje, ile dni musimy pracować, aby pokryć wszystkie wydatki rządowe. Im wcześniej wypadnie, tym lepiej dla nas - oznacza to, że wcześniej zaczniemy pracować na swoje domowe budżety.
- 16 na 30 państw osiąga ten dzień w czerwcu, najpóźniej wypada on we Francji - dopiero w sierpniu. Okres spłacania podatków w Polsce jest zbliżony do tego w innych państwach Unii Europejskiej. Także rozmiar wydatków budżetowych czy przychodów podatkowych z PIT jest porównywalny z innymi europejskimi krajami.
- Mamy za to najwyższe spośród innych państw UE przychody z VAT. Ich wysokość w relacji do PKB w 2021 r. sięgnęła w Polsce 8,6 proc., podczas gdy średnia w Unii wyniosła 7,6 proc.
- Reforma podatkowa z 2022 r. obniżyła opodatkowanie pracy w Polsce w porównaniu z krajami UE. Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju klin podatkowy spadł w zeszłym roku z 34,2 proc. do 31,3 proc., co daje Polsce najlepszy wynik w historii analiz oraz piąty najniższy w Unii.
Czym jest i kiedy przypada Dzień Wolności Podatkowej?
Termin Dnia Wolności Podatkowej został wprowadzony w XX w. w Stanach Zjednoczonych i jest szeroko stosowany w dyskusjach dotyczących podatków. Data ta ma charakter teoretyczny, ale umożliwia porównanie systemów podatkowych między krajami.
Ta symboliczna data pokazuje, ile dni musimy pracować, aby pokryć wszystkie wydatki rządowe. Wcześniejsza data Dnia Wolności Podatkowej oznacza niższe podatki, ale często także mniejszy zakres usług publicznych, takich jak np. opieka zdrowotna.
Miarą tej daty jest stosunek łącznych podatków na szczeblu centralnym i samorządowym do PKB (produktu krajowego brutto). Jest interpretowana jako moment, kiedy obywatele przestają zarabiać na rzecz państwa i mogą zacząć zwiększać swoje prywatne budżety. Obliczenie opiera się na wzorze:
Wzór na obliczenie Dnia Wolności Podatkowej (źródło: Polski Instytut Ekonomiczny)
Jak długo Polacy muszą pracować na państwo
W porównaniu do innych państw europejskich wielkość wydatków rządowych w Polsce jest umiarkowana. W 2022 r. stanowiły 43,5 proc. PKB, co przekłada się na Dzień Wolności Podatkowej przypadający na 11 czerwca i 10. miejsce spośród 30 analizowanych gospodarek (w 2021 r. było to 44,1 proc. PKB i 12. miejsce).
Najniższy udział sektora publicznego w PKB występuje w Irlandii, gdzie wydatki rządowe stanowią jedynie 21,4 proc. PKB (od 39 do ponad 55 proc. PKB w pozostałych państwach UE). Niewielki odsetek w Irlandii wynika głównie z dużych ulg podatkowych dla międzynarodowych korporacji, które sztucznie zwiększają wielkość PKB.
16 spośród 30 państw osiąga Dzień Wolności Podatkowej w czerwcu, gdy wydatki publiczne zbliżają się do 45 proc. PKB. Państwa "starej UE" mają ten okres najdłuższy, a wielkość budżetu często przekracza w nich 50 proc. PKB. We Francji, uznawanej za państwo opiekuńcze, skala wydatków wynosi aż 58 proc. PKB, przez co Dzień Wolności Podatkowej przypada tam dopiero w sierpniu.
Dzień Wolności Podatkowej (źródło: Polski Instytut Ekonomiczny)
Pełne wydatki rządowe nie są idealnym miernikiem, ponieważ państwa europejskie mogą również uzyskiwać dochody z jednorazowych źródeł, np. sprzedaży majątku państwowego lub dywidendy od spółek skarbu państwa.
Okres spłacania podatków w Polsce jest zbliżony do mediany państw UE. Kończymy na początku kwietnia, co plasuje nas na 12. pozycji spośród 30 analizowanych państw. Podobne terminy obowiązują w Niemczech, Holandii i Hiszpanii. Znacznie dłuższym okresem wyróżniają się państwa skandynawskie, gdzie często przekracza on 4 miesiące.
Jakie podatki płacą nasi sąsiedzi i pozostali mieszkańcy Europy
W państwach Unii Europejskiej struktura opodatkowania różni się, co oznacza, że ciężar podatkowy może być różnie rozłożony między pracowników a przedsiębiorstwa.
Niektóre państwa, np. Francja czy Węgry, nie prowadzą regularnej statystyki w tym zakresie. Ostatnie porównywalne dane pochodzą z roku 2021.
Przychody z podatku PIT w Polsce są relatywnie niskie w porównaniu do rozwiniętych państw UE. W 2021 r. stanowiły około 5,4 proc. PKB (7. miejsce spośród państw, które dostarczyły takie dane).
Spłata przychodów z tego podatku zajmuje około 19 dni, podczas gdy w państwach "starej UE" zwykle trwa to ok. miesiąca. W państwach skandynawskich ten okres jest dłuższy i wynosi ponad 2 miesiące, a rekordzistą jest Dania - spłata przychodów z PIT trwa tam aż do kwietnia. Wysokie dochody z PIT w państwach skandynawskich często są bezpośrednio przeznaczane na finansowanie służby zdrowia zamiast opłacania składki zdrowotnej.
Według prognoz w 2022 r. Polska awansuje w rankingu (dane nie są jeszcze dostępne). Szacunkowe dane dotyczące Dnia Wolności Podatkowej związane z PIT przedstawia tabela.
Okres spłaty dla przychodów z PIT (źródło: Polski Instytut Ekonomiczny)
Składki na ubezpieczenia społeczne w Polsce (14 proc.) są zbliżone do średniej unijnej (14,3 proc.). Okres spłaty tych składek przypada na 21 i 22 lutego. Państwa skandynawskie mają ten okres krótszy - obciążenia emerytalne i zdrowotne są tam pobierane bezpośrednio z podatków dochodowych.
Przychody z VAT w Polsce są nieznacznie wyższe niż w większości państw UE (8,6 proc. w stosunku do PKB w porównaniu do 7,6 proc. średniej unijnej). Dzień Wolności Podatkowej dla tego podatku przypada na 2 lutego (różnice między państwami UE to 2-4 dni).
Spójność podatku VAT w UE wynika z regulacji, które określają minimalne stawki podatkowe i kategorie towarów objętych obniżonymi stawkami. Średnia standardowa stawka VAT w UE wynosi 21 proc. (minimalne wymagania unijne to 15 proc.).
Norwegia i Islandia mają wyższe stawki, wynoszące odpowiednio 25 proc. i 24 proc. W przypadku wschodnich państw, jak Białoruś i Ukraina, standardowa stawka podatku VAT wynosi 20 proc. Szwajcaria ma jedną z najniższych stawek VAT - tylko 8 proc. Najwyższa stawka obowiązuje na Węgrzech (27 proc).
Wydatki nie tylko centralne. Pieniądze dostają też samorządy
Organizacja administracyjna i stopień decentralizacji różnią się między państwami UE, co jest odzwierciedlone w skali wydatków publicznych.
W porównaniu z innymi państwami Polska wydaje stosunkowo niewiele na poziomie centralnym. Wydatki rządowe w 2022 r. wyniosły 25,2 proc. PKB, co jest o prawie 7 p.p. niższe od średniej unijnej. Sektor publiczny w Polsce stanowi 58 proc. wydatków, podczas gdy średnio w UE to 64 proc. W Polsce wszystkie wydatki na poziomie centralnym są spłacone do 2 kwietnia (średnio w UE do 27 kwietnia).
Rekordziści wydatków na poziomie centralnym to Austria, Belgia, Włochy, Hiszpania i Grecja. Spłata tych wydatków odbywa się od połowy maja do końca czerwca.
Odsetek wydatków publicznych na szczeblu centralnym w państwach UE (źródło: Polski Instytut Ekonomiczny)
W Polsce duży udział w wydatkach publicznych mają jednostki samorządu terytorialnego. W 2022 r. ich wydatki stanowiły ok. 13,7 proc. PKB (31 proc. łącznej kwoty dla sektora finansów publicznych). Dzień Wolności Podatkowej dla tego sektora przypada na 20 lutego, co jest piątym najwyższym poziomem w UE, po krajach skandynawskich i Włoszech.
Średni udział wydatków samorządowych wynosi 11 proc. PKB, co stanowi około 22 proc. łącznych wydatków publicznych. W strefie euro jest jeszcze niższy (nieco poniżej 10 proc.) i Dzień Wolności Podatkowej dla tego sektora przypada na 6 lutego.
Najmniejszy udział wydatków samorządowych odnotowuje się w niewielkich krajach, takich jak Malta i Cypr. Wydatki lokalne stanowią tam tylko 0,4 proc. i 1,4 proc. łącznych wydatków rządowych.
W Polsce nakłady na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych są stosunkowo niewielkie. Dane Eurostatu wskazują, że wynoszą one 15,5 proc. PKB, a średnia unijna to 18,4 proc. Funkcjonowanie tego filara różni się jednak między państwami. W Danii, Szwecji, Irlandii i Czechach nakłady nie przekraczają 10 proc. PKB, podczas gdy w państwach strefy euro zazwyczaj przekraczają 20 proc., a najwyższe są we Francji.
Reforma podatkowa dała najniższy wynik klina podatkowego w historii badania
Reforma podatkowa z ubiegłego roku miała wpływ na obniżenie opodatkowania pracy w Polsce w porównaniu z UE. Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) klin podatkowy (różnica między kosztem zatrudnienia osoby zarabiającej 67 proc. średniego wynagrodzenia a kwotą, którą otrzymuje ona po opłaceniu podatków, składek społecznych i zdrowotnych) spadł z 34,2 proc. do 31,3 proc. w 2022 r., co jest najniższym wynikiem w historii analiz i piątym najniższym w UE.
Klin podatkowy w państwach UE w proc. (źródło: Polski Instytut Ekonomiczny)
Dane dotyczące efektywnej stopy opodatkowania wskazują różnice między kosztami pracy dla pracodawcy a wynagrodzeniem netto, ale nie uwzględniają istotnego elementu, jakim są transfery do gospodarstw domowych. Dlatego Eurostat uzupełnia te statystyki informacjami dotyczącymi wsparcia państwa, tworząc szacunek efektywnej stopy opodatkowania.
Największy spadek obciążeń podatkowych dotyczy osób o najniższych wynagrodzeniach. Efektywna stopa opodatkowania pracy dla singli zarabiających 50 proc. średniego wynagrodzenia zmniejszyła się z 22,6 proc. do 17,8 proc. Obecne obciążenia są zatem niższe niż w państwach strefy euro (19,4 proc.). Redukcja skali opodatkowania jest szczególnie widoczna u osób o zarobkach do 125 proc. średniej krajowej.
W Polsce maksymalne stawki podatkowe są niższe niż w państwach strefy euro, podobnie jak w krajach skandynawskich o wysokich dochodach opodatkowanych. Przyczyną może być większa szczelność ich systemów podatkowych. W Polsce istnieje również problem z możliwością obniżania opodatkowania poprzez prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej.
Drugą przyczyną niskiego opodatkowania jest wsparcie polskiego systemu podatkowego dla rodzin o niższych dochodach. Dane Eurostatu wskazują, że tylko w Polsce i Czechach dla rodziny z dwójką dzieci, o łącznych zarobkach równych średniemu wynagrodzeniu, stopa opodatkowania wynosi odpowiednio -2,5 proc. i -3,4 proc. W większości państw Unii Europejskiej ta wartość jest znacznie wyższa, a różnice wynikają między innymi z uwzględnienia transferów w podstawie opodatkowania na zachodzie Europy.
Interesują Cię biura, biurowce, powierzchnie coworkingowe i biura serwisowane? Zobacz oferty na PropertyStock.pl
Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.
PODOBAŁO SIĘ? PODZIEL SIĘ NA FACEBOOKU
KOMENTARZE (0)