Pracownik zarobi mniej, pracodawca zapłaci więcej. Wraca kontrowersyjny temat, Bruksela naciska

- FPP od wielu lat postuluje pełne ozusowanie umów zleceń – wraz z NSZZ Solidarność przygotowaliśmy pakiet rozwiązań wraz z wyliczeniami skutków takich regulacji. Teraz wymóg Unii Europejskiej w związku z KPO dotyczący ozusowania umów zleceń pokazuje, jak ważny jest to aspekt. Dotyczy zarówno rynku pracy, cywilizuje kwestie emerytalne i porządkuje konkurencyjność przedsiębiorstw - podkreśla Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich oraz przewodniczący Rady Zamówień Publicznych.

- Jednak w tym momencie jest już za późno, by taką dużą zmianę rynkową wdrożyć od 2023 roku. Dlatego należy ją uchwalić jak najszybciej - ale wprowadzić w życie od 1 stycznia 2024 roku. To ważne, bo taka zmiana będzie dotyczyć setek tysięcy pracowników i firm oraz całego rynku zamówień publicznych. Takie zmiany nie mogą być wprowadzane w pośpiechu i bez odpowiedniego przygotowania oraz planu finansowego. Należy też podkreślić, że budżet państwa zyska rocznie nawet 4 mld z w wyniku ozusowania umów zleceń. To istotny zastrzyk w sytuacji rosnących transferów i kosztów obsługi długu w wyniku inflacji - ocenia Marek Kowalski.

Jak podkreśla FPP, dzięki pełnemu ozusowaniu umów zleceń lepszą emeryturę otrzyma ponad 800 tysięcy Polaków, budżet zyska 4 mld zł rocznie, a przedsiębiorcy będą mieli równe warunki konkurencyjne.

Dzięki pełnemu ozusowaniu umów zleceń lepszą emeryturę otrzyma ponad 800 tysięcy Polaków, budżet zyska 4 mld zł rocznie, a przedsiębiorcy będą mieli równe warunki konkurencyjne (fot. Shutterstock)

Również wiceprzewodniczący OPZZ Sebastian Koćwin, dostrzega zalety tego rozwiązania. Jak podkreśla, OPZZ opowiada się za pełnym oskładkowaniem umów cywilnoprawnych, a więc wprowadzeniem obowiązku ubezpieczeń społecznych od każdej umowy-zlecenia.

- Swoje stanowisko uzasadniamy tym, że takie rozwiązanie przyczyni się do efektywniejszego zabezpieczenia osób wykonujących umowy-zlecenia, m.in. w postaci wyższych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, a w przyszłości wyższych emerytur i rent rodzinnych należnych zleceniobiorcom lub po zleceniobiorcach. Spodziewamy się ponadto, że takie rozwiązanie ograniczy nadużywanie innych form zatrudnienia niż umowy o pracę - komentuje Sebastian Koćwin.

Pracodawcy mają obawy

Ozusowanie umów-zleceń krytykuje z kolei dr Wojciech Nagel, ekspert BCC ds. ubezpieczeń społecznych.

- Projekt likwidacji tzw. zbiegów umów (w tym wprowadzenia pełnego oskładkowania umów-zleceń - red.), który powraca, ma na celu likwidację sytuacji, w której 30 proc. wynagrodzenia pozostaje u pracodawcy i zleceniobiorcy. Czyli pracodawca ma mniejsze koszty, a wykonawca - więcej zarabia. Tak naprawdę realizacja projektu sprawi, że pracodawca zapłaci więcej, a pracownik otrzyma mniej. W mojej ocenie taka jest idea tego pomysłu. Poza uzasadnieniem fiskalnym, gdzie liczy się na dodatkowy wpływ ok. 4 mld zł do budżetu, nie ma sensownego wytłumaczenia likwidacji tzw. zbiegów umów – ocenia pomysł Wojciech Nagel.

Jak zaznacza Nagel, sytuacja pracowników, którzy są bardziej aktywni niż inni i mają możliwość wykonywania wielu zleceń, pogorszy się. Odczują to branże takie jak gastronomia, turystyka, branża eventowa, branża fitness.

Również przedsiębiorcy biorący udział w badaniu BCC są przeciwni pełnemu oskładkowaniu umów zleceń. W przypadku istnienia wielu umów u jednej osoby (tzw. zbiegu umów) zdaniem 8 na 10 pracodawców nadal powinna być oskładkowana jedna umowa, a nie wszystkie. Typem aktywności zawodowej, która jest obecnie objęta pełnym oskładkowaniem, jest umowa o pracę. To odróżnia ją od innych umów i tak powinno pozostać - twierdzą ankietowani przedsiębiorcy.

Ponadto pełne oskładkowanie umów cywilnoprawnych, zdaniem 73,7 proc. przedsiębiorców, zwiększy szarą strefę. Innymi konsekwencjami będą obniżenie wynagrodzeń osób zatrudnionych w oparciu o umowy cywilnoprawne o kwotę składki (63,2 proc.), zmniejszy liczbę zatrudnionych w oparciu o umowy cywilnoprawne oraz zmniejszy liczbę wszystkich zatrudnionych (po 21,1 proc.), utrzyma zarobki osób zatrudnionych w oparciu o umowy cywilnoprawne na dotychczasowym poziomie (18,4 proc.), zmniejszy liczbę zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (13,2 proc.), zwiększy liczbę zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (7,9 proc.).

Pojawiają się obawy, że zwiększanie kosztów zatrudnienia może doprowadzi do wzrostu szarej strefy (fot. Shutterstock)

Szara strefa i umowy śmieciowe

Pojawiają się obawy, że zwiększanie kosztów zatrudnienia może doprowadzić do wzrostu szarej strefy. Czy faktycznie tak się stanie? Grzegorz Sikora, dyrektor ds. strategii i rozwoju w Forum Związków Zawodowych zaznacza, że to możliwe.

- Warto jednak zwrócić uwagę, że argument ten zazwyczaj stawiają pracodawcy, gdy mamy do czynienia z większymi obciążeniami. To lęk, który wielokrotnie przewijał się w dyskusji – dodaje Sikora.

OPZZ zwraca także uwagę na fakt, że poza ochroną ubezpieczeniową pozostają osoby wykonujące umowy o dzieło (z wyłączeniem osób, które zawarły taką umowę z własnym pracodawcą bądź pracują na rzecz własnego pracodawcy). Sebastian Koćwin tłumaczy, że istnieje zagrożenie, iż po pełnym oskładkowaniu umów-zleceń przedsiębiorcy uznają, że warto „przerzucić” zatrudnionych właśnie na umowy o dzieło i co za tym idzie - efekty reformy zostaną zaprzepaszczone.

- W związku z powyższym należy zastanowić się nad rozwiązaniami, które zapobiegną tego typu nieprawidłowościom, np. zwiększeniem uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy (Inspektor PIP powinien mieć możliwość w ramach decyzji administracyjnej przekształcenia umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę). Pomocny w tej sytuacji będzie rejestr umów o dzieło prowadzony przez ZUS. Przypominamy, że od 1 stycznia 2021 r. przedsiębiorcy mają obowiązek zgłoszenia do ZUS zawarcia każdej umowy o dzieło. W razie pełnego oskładkowanie umów cywilnoprawnych istotne będzie pilne monitorowanie rejestru pod kątem liczby podpisywanych umów o dzieło, a w sytuacji znaczącego wzrostu ich liczby ich weryfikacja – mówi Sebastian Koćwin.

- Poza tym warto podkreślić, że okres pandemii koronawirusa pokazał, iż to osób na umowach śmieciowych przedsiębiorcy pozbywają się w pierwszej kolejności. Pozbawieni środków do życia, niemający odprowadzanych składek, musieli liczyć na pomoc państwa. Jak pamiętamy, otrzymali ją w kwocie 2080 zł przez trzy kolejne miesiące, ale ogólnie rzecz biorąc - to była pomoc z pieniędzy pracowników, za których odprowadzane są składki ubezpieczeniowe – dodaje związkowiec z OPZZ.

Interesują Cię biura, biurowce, powierzchnie coworkingowe i biura serwisowane? Zobacz oferty na PropertyStock.pl