Pracodawcy pod lupą. Powracają "czarne listy"

Przeczytaj: Zwalnianie w kolorze turkusu to barbarzyństwo

Koronawirus to nie powód do zwolnień

Do Stowarzyszenia Stop Nieuczciwym Pracodawcom od marca do końca maja wpłynęło ponad 100 zgłoszeń od osób, które poczuły się pokrzywdzone działaniami swoich pracodawców.

Najwięcej z nich dotyczy pieniędzy. Pracodawcy nie regulują swoich zobowiązań lub nie robią tego w całości. Coraz częściej pojawiają się także zgłoszenia dotyczące zwolnień w trybie, który nie jest przewidziany w prawie pracy i w żadnym z czterech modułów tarczy antykryzysowej.

– Pracodawca używa byle pretekstu, by zwolnić pracownika dyscyplinarnie. To powoduje, że nie musi mu wypłacać ekwiwalentów jak przy rozstaniu za porozumieniem stron i nie musi wypłacać mu wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Oczywiście zwolnienie dyscyplinarne to zwolnienie w trybie nadzwyczajnym, ale zdarzają się przypadki, że do znalezienia powodu, by zwolnić pracownika, wykorzystywana jest np. praca zdalna. Mieliśmy przypadek, gdy mieszkanka Szczecina została zwolniona dyscyplinarnie, bo nie stawiła się do pracy przez ponad tydzień. Oczywiście w tym czasie cały jej zespół przebywał na pracy zdalnej. Pracodawca tłumaczył się tak, że zespół, owszem, pracował zdalnie, ale skąd przeświadczenie, że akurat ta pani również? Oczywiście takie zwolnienie jest przez nas zakwestionowane – wyjaśnia Małgorzata Marczulewska, prezes Stowarzyszenia Stop Nieuczciwym Pracodawcom.

Zobacz: Syndrom ocalałego. Co przeżywają ci, których nie zwolniono

Współpracujący ze stowarzyszeniem mec. Mateusz Galikowski wyjaśnia, że działania pracodawców mimo czasu kryzysu muszą być zgodne z zapisami prawa pracy.

– Kodeks pracy przewiduje, że zwolnienie dyscyplinarne może występować, jeżeli dojdzie do konkretnego przewinienia ze strony pracownika. Widzimy, że ten okres pandemiczny trochę daje możliwość pracodawcom „pozbycia się” niechcianych pracowników. Zapis jednej z tarcz antykryzysowych umożliwia pracodawcom zwolnienie pracownika, powołując się na złą sytuację gospodarczą, ale nie może być ten argument nadużywany. Spodziewam się fali procesów, w których pracownik będzie udowadniać pracodawcy, że jego przypadek był nieuzasadniony – wyjaśnia mec. Mateusz Galikowski, działający na rzecz stowarzyszenia.

Jak wyjaśnia mec. Mateusz Galikowski, każde zwolnienie musi być uzasadnione i przede wszystkim musi być zgodne z literą obowiązujących aktualnie przepisów. 

– Zwolnienie dyscyplinarne jest efektem konkretnego zachowania. U niektórych pracodawców do procesów optymalizacji dochodzi bez zagłębienia się w przepisy np. tarcz antykryzysowych. Wielu przedsiębiorców, zwykle tych mniejszych, opiera się na doniesieniach medialnych albo informacjach zasłyszanych i działa bez pewnej wiedzy – wyjaśnia. – Nie można pisać we wszystkich uzasadnieniach „trudna sytuacja gospodarcza wynikająca z pandemii koronawirusa”. Sąd ma prawo zbadać, czy taka sytuacja ma rzeczywiście miejsce. Sugerowałbym rozwinięcie tego zdania.

Zobacz: Globalny pandemiczny kryzys tworzy też dla Polski szanse. Tylko trzeba je dostrzec i wesprzeć

6000 skarg w inspekcji pracy

Skargi na zachowanie pracodawców wpływają także do Państwowej Inspekcji Pracy. 

– Wiele przedsiębiorstw nadal prowadzi swoją działalność bez względu na trwający stan epidemii, a kolejne sukcesywnie wracają do pracy. Trudna sytuacja związana z epidemią, w tym zerwanie łańcuchów dostaw i współpracy, spadek obrotów i dochodów firm mogą wywoływać trudności finansowe. Niestety, mogą one dotknąć również obowiązków wynikających z konieczności terminowego i pełnego wypełniania obowiązku pracodawcy, jakim jest wypłata wynagrodzenia. Z tego powodu rząd uruchomił szeroki wachlarz działań pomocowych dla przedsiębiorców, które powinny uratować miejsca pracy i zapewnić przychody pracownikom. W praktyce realizacja rozwiązań legislacyjnych przyjętych w związku z epidemią może być różna – także niezgodna z prawem, co może być źródłem konfliktów i sporów. To zapewne będzie skutkowało kierowaniem skarg do Państwowej Inspekcji Pracy – wyjaśnia Główny Inspektor Pracy Wiesław Łyszczek.

Tylko w marcu i kwietniu do Inspekcji skierowano ok. 6300 skarg. W analogicznym okresie ubiegłego roku liczba skarg wpływających do PIP była na zbliżonym poziomie. Inna była jednak tematyka składanych wniosków. 

– We wspomnianym okresie najwięcej skarg dotyczyło nieprawidłowości w zakresie wypłacania wynagrodzeń i innych należności wynikających ze stosunku pracy. Duża część skarg opisuje sytuacje dotyczące szeroko pojętego stosunku pracy. Pod tym hasłem rejestrujemy także sprawy związane z rozwiązywaniem umowy o pracę lub zmianą warunków świadczenia pracy, wysokości wynagrodzenia – wyjaśnia Łyszczek.

Przeczytaj: Strach, zaangażowanie czy prestiż – co sprawia, że godzimy się zarabiać mniej

Druga strona medalu

Jest w tym wszystkim jednak także druga strona. Zajmujący się analizą rynku pracy zauważają, że temat „czarnych list” nie jest prosty. O ile działania niezgodne z prawem pracy, obniżanie wynagrodzenia bez porozumienia z przedstawicielami pracowników czy bez poinformowania o tym pracowników są jawnym łamaniem ich praw, tak kontrowersyjna jest sama forma czarnych list. Publikowanie w internecie niepochlebnych opinii, często nieudokumentowanych i przede wszystkim anonimowych, stawia pod znakiem zapytania ich prawdziwość. Ciężko jest bowiem zrozumieć intencje tworzącego opinię.

Jak wyjaśnia Małgorzata Marczulewska, pracownicy często czują się pokrzywdzeni zwolnieniem. Warto jednak pamiętać o zasadzie, że w czasach kryzysu często redukuje się stanowiska mniej istotne dla działania całej firmy lub dokonuje się redukcji etatów według klucza efektywności.

– Wielu pracowników skarży się, że zostali zwolnieni, a przecież wykonywali sumiennie swoje obowiązki. Jesteśmy od tego, by dobrze prawnie zweryfikować, czy opisywana sytuacja ma miejsce i czy pracodawca postąpił wobec pracownika nieuczciwie. Wiele firm zwalnia swoich pracowników, takie są niestety realia – dodaje Małgorzata Marczulewska.