Ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy przestarzała? "Trzeba na nowo określić rolę i zadania PIP"

- Uważam, że w naszym systemie prawnym powinny znaleźć się instrumenty pozwalające inspektorowi pracy w sytuacjach ewidentnych na wydanie decyzji nakazującej przekształcenie umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę. Obecne rozwiązania ograniczają możliwości działania inspektora pracy w tym zakresie. I należy to zmienić – komentuje Roman Giedrojć.

Ministerstwo i związki są "za"

Pomysł ocenia pozytywnie również Stanisław Szwed, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej, który już w ubiegłym roku mówił o poszerzeniu kompetencji inspektorów PIP. Jego zdaniem nie należy się obawiać, że zmiany te negatywnie wpłyną na rynek pracy.

- Oczywiście sytuacja jest zmienna. Mamy teraz lepszą sytuację na rynku pracy. Jeśli chodzi o przykłady patologii, to one dalej występują. Dlatego warto tutaj poprawiać tę sytuację, jeśli chodzi o przestrzeganie prawa pracowniczego – ocenia Szwed.

Czytaj też: PIP zamieni umowy cywilnoprawne na etaty? "To wywróciłoby rynek pracy do góry nogami"

Obaw nie mają także związkowcy. Jak twierdzi Jan Guz, przewodniczący OPZZ, polskie prawo jest nieskuteczne w walce ze "śmieciówkami".

– W przypadku, gdy pracodawcy w rażący sposób łamią prawo pracy – a przy umowach śmieciowych prawa są naruszane nagminnie – PIP powinna mieć możliwość wydawania nakazów zamiany umów. Nie zamyka to drogi zwrócenia się pracodawców do sądu – mówi Jan Guz.

Pracodawcy tymczasem pełni obaw

Wątpliwości maja z kolei pracodawcy. Ich zdaniem proponowane zmiany mogą spowodować wykluczenie sądu w relacji urzędnik PIP-przedsiębiorca, a w konsekwencji niejako przeniosą na władzę wykonawczą uprawnienia władzy sądowniczej. Inspekcja będzie mogła wydać nakaz natychmiastowej zmiany formy zatrudnienia oraz arbitralnie nałożyć na firmę wysokie kary finansowe. Przedsiębiorca dopiero przed sądem będzie mógł zakwestionować legalność takiej decyzji. Według ekspertów znacznie lepszym rozwiązaniem byłoby kierowanie spornych sytuacji do rozstrzygnięcia w trybie przyspieszonym, bądź wprowadzenie przepisu nakazującego orzeczenie wyroku w przeciągu 48-72h.

- W obecnej formie proponowane przepisy niosą ze sobą zagrożenie niekonstytucyjności. Do tej pory urzędnik w ramach kontroli wskazywał obszary działalności firmy, które wymagały poprawy. Dopiero w momencie niedostosowania się przez przedsiębiorcę, sprawa była kierowana do sądu – gdzie niezawisły sędzia decydował o wyroku. Jak pokazuje praktyka, negatywna ocena kontroli PIP w zakładach pracy była nierzadko kwestionowana przez sądy. W świetle nowelizacji dotychczasowa relacja ulegnie całkowitej zmianie. To urzędnik arbitralnie będzie decydował m.in. o formie zatrudnienia pracowników, a nie niezależny sąd – to nie tylko daje pole do nadużyć, ale jest niezgodne z obowiązującą konstytucją – mówi Tomasz Wojak, ekspert Federacji Przedsiębiorców Polskich.

Istnieje też ryzyko, że firmy nadużywające umów cywilnoprawnych zamiast zatrudnić pracownika na etat będą woleli postawić na outsourcing pracowniczy.

– Nie można podejść do problemu jednostronnie i poprzestać na wzmożonej kontroli. Wówczas pracodawcy, dla których stosowanie umów o pracę jest sporym obciążeniem, będą próbowali znaleźć wyjście z sytuacji. Jednym z rozwiązań może być outsourcing pracowniczy – ocenia Kozłowski. – Na tym pomyśle firmy nie poprzestaną. Kreatywność przedsiębiorców w tym zakresie nie zna granic – dodaje.